Akıllı Sözleşmeler
Akıllı sözleşme, program kodunda yazılan bir sözleşmedir. Sözleşme tarafları koşullarını yerine getirdiklerinde otomatik olarak yürütülür. Otomatik sözleşmelerin genel anlamda anlaşılabilmesi için bir otomat satan bir makineyi düşünebiliriz. Müşteri ürünü seçer ve ödeme yapar — makine satın alma işlemini kendisi gerçekleştirir. Bu örnekte bir kısıtlama vardır — makinenin yöneticisi, düzenli olarak bakım yapmalıdır: toplama işlemi yapmalı, stoktaki ürünleri yenilemelidir.
Blok zincirinde çalışan akıllı sözleşmeler dış müdahale gerektirmez — tamamen otonom olarak gerçekleştirilirler. Sözleşmenin konusu ve şartları programlama dillerinde kodlanır ve işlemin tarafları dijital imza ile katılımlarını onaylarlar.
Blok zinciri endüstrisinin tarihi ve etkisi
1994 yılında Amerikalı bilim insanı Nick Szabo, akıllı sözleşmelerin konseptini ortaya koydu. Bu fikri gerçekleştirmek, 2009 yılında bitcoin'in ortaya çıkmasıyla mümkün oldu.
2013 yılında Vitalik Buterin, Ethereum Ağı'nın Beyaz Kağıdını yayımladı. Bu blok zinciri, finansal protokollerle sınırlı kalmayıp kullanıcıların ademi merkeziyetçi uygulamalar oluşturmasına ve akıllı sözleşmeleri başlatmasına olanak tanıdı.
TON’da Akıllı Sözleşmeler
2021'de Nikolai Durov, TON blok zincirinin Beyaz Kağıdını yayınladı. Ağ, hız, güvenlik ve ölçeklenebilirlik gibi temel özelliklere dayanıyordu. Beyaz Kağıtda Nikolai, akıllı sözleşmelerle çalışan uygulamalar olan DApp'leri çalıştırma ortamını anlattı.
TON blok zincirinin avantajı, Telegram ile yakın entegrasyonudur. Bu, mesajlaşma platformunun kitle erişimine erişim sağlayarak blok zinciri teknolojileri ve ademi merkeziyetçi hizmetlerin popülerleştirilmesi için yeni fırsatlar sunar.
Teknik Gerçekleştirme
FunC, Fift ve Tact programlama dilleri akıllı sözleşmeler geliştirmek için kullanılır. Bu akıllı sözleşmeler TON Sanal Makinesi (TON Virtual Machine) üzerinde dağıtılır. TSM, kod yürütme işlemlerini verimli bir şekilde yönetir ve yükü dinamik olarak dağıtan “sharding” teknolojisi sayesinde ölçeklenebilirlik sağlar. TON'daki akıllı sözleşme kodları, yayına çıkmadan önce hatalar ve güvenlik açıkları için doğrulanır.
TON'da akıllı sözleşmelerin rekabetcil avantajları
Performans. Yüksek hızlı işlem işleme, daha iyi bir kullanıcı deneyimi ve hizmet etkileşimi sağlar.
Ölçeklenebilirlik. TON'un benzersiz sharding mimarisi, büyük ölçüde işlemlerin hızlı ve verimli bir şekilde işlenmesine olanak tanır. Geliştiriciler, yüksek bant genişliği gereksinimleri olan hizmetler oluşturma fırsatına sahiptir.
Düşük ücretler. Ekonomik izlenebilirlik ve karlı işletimler, etkin bir mikro işlem sistemi tarafından sağlanmaktadır. Ücretler sabitlenmiş olup, yalnızca doğrulayıcıların lehte oy kullanması durumunda değiştirilebilir.
Güvenlik ve Denetim
Blok zincirleri, güvenlik için denetim şirketleri tarafından denetlenir. Örneğin, ChainSecurity, OpenZeppelin veya CertiK gibi şirketler, bunlardan sonuncusu 2022 ilkbaharında TON'u denetledi. Bu, bağımsız uzmanların blok zinciri ağlarının ve akıllı sözleşmelerin güvenilirliğini doğrulamalarına olanak tanıyan önemli bir süreçtir.
Denetim, zayıflıkları bulma, yük testi, mantık doğrulaması ve iş gereksinimlerine uygunluğu içerir. Denetim, riskleri ele almak için önerilerle kapsamlı bir rapor üretir.
TON Foundation hibe programının bir parçası olarak, etkinlikler düzenler. Bu etkinlikler, hibeyle uyum içinde denetimi tamamlar ve TON ekosisteminin güvenlik gelişiminde topluluğun katılımını sağlar.
Potansiyel akıllı sözleşme uygulama alanları şunlardır:
Devlet kayıtları — mülk kaydı, kamu ihaleleri, bütçe tahsisi, telif hakkı koruması, oylama.
Finansal sektör — anında kredi, ICO'lar (risk sermayesi yatırımları), kripto varlık borsaları.
Hizmetler ve Yönetim — Sigorta, DAO, sözleşme taslağı, kimlik doğrulama, noterlik.
Telegram kullanıcılarının blok zincir teknolojisine erişimi, otomatik sözleşmelerin geniş çapta kullanımı için bir ortam oluşturuyor. Gelecekte, TON üzerindeki akıllı sözleşmelerde mülkiyet, değer ve yükümlülüklerin yeni etkileşim biçimlerini göreceğiz.